Tip 1 Diyabet Nedir? - Doç. Dr. Erol Vural

Tip 1 diyabet kronik bir hastalıktır. Tip 1 diyabetli kişilerde, pankreastaki insülin üreten hücreler yoktur ve vücut insülin üretemez.

İnsülin, vücudunuzun hücrelerinin enerji için glikoz kullanmasına yardımcı olan bir hormondur. Vücudunuz yediğiniz yiyeceklerden glikoz alır. İnsülin, glikozun kanınızdan vücut hücrelerine geçmesine izin verir.

Hücreler yeterli olduğunda, karaciğer ve kas dokularınız kan şekeri olarak da adlandırılan ekstra glikozu glikojen şeklinde depolar. Öğünlerin arasında, egzersiz esnasında veya uyurken, glikoza dönüşür ve enerjiye ihtiyacınız olduğunda serbest bırakılır.

Tip 1 diyabette, vücut insülin eksikliği nedeniyle glikozu işleyemez. Yiyecekteki glikoz hücrelere ulaşamaz. Böylece kanınızda aşırı miktarda şeker birikmiş olur. Yüksek kan şekeri seviyeleri hem kısa hem de uzun vadeli sorunlara yol açabilir.

Tip 1 diyabetin belirtileri

Tip 1 diyabet belirtileri şunlardır;

aşırı açlık
aşırı susuzluk
bulanık görme
yorgunluk
sık idrara çıkma
kısa sürede aşırı kilo kaybı

Bir kişi ayrıca diyabetin bir komplikasyonu olan ketoasidoz da geliştirebilir. Bu durumun belirtileri de şunlardır:

hızlı nefes alma
kuru cilt ve ağız
kızarmış yüz
meyveli nefes kokusu
bulantı
kusma veya mide ağrısı

Bir veya daha fazla tip 1 diyabet belirtiniz varsa, doktorunuzu uğramanız tavsiye edilir. Ancak ketoasidoz belirtileri varsa, hemen tıbbi yardım almalısınız. Ketoasidoz tıbbi bir acil durumdur.

Tip 1 ve Tip 2 diyabet arasındaki farklar

İki ana diyabet türü vardır: Tip 1 ve Tip 2. Benzer semptomları vardır ve zamanla aynı komplikasyonların çoğuna yol açabilirler. Bununla birlikte, birbirinden çok farklı hastalıklardır.

Tip 1 diyabet, vücudun kendi başına insülin üretmemesinin sonucudur. İnsülin almak, glikozu kan dolaşımından vücudun hücrelerine taşınması için zorunludur.

Tip 2 diyabetli bireylerde hücreler insüline yanıt vermeyi sonlandırır. Vücut, yeterli hormon seviyelerine rağmen glikozu kandan hücrelere taşımak için mücadele eder. Sonunda vücutları yeterli insülin üretemez.

Tip 1 diyabet çok hızlı gelişir ve semptomları belirgindir. Tip 2 diyabetli insanlarda ise, durum uzun yıllar sonra gelişebilir. Aslında, tip 2 diyabetli bir kişi bir komplikasyonu olana kadar bu hastalığı taşıdığını bilmiyor olabilir.

İki tip diyabet farklı unsurlardan kaynaklanır. Ayrıca kendilerine özgü risk faktörlerine sahiptirler.

Tip 1 diyabetin nedenleri

Tip 1 diyabetin kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak, otoimmün bir hastalık olduğu düşünülmektedir. Vücudun bağışıklık sistemi yanlışlıkla pankreastaki beta hücrelerine saldırır. Bunlar insülin yapan hücrelerdir. Bilim adamları buna neyin sebep olduğunu tam olarak bilmemektedirler.

Virüs gibi genetik ve çevresel unsurlar rol oynayabilmektedir.

Tip 1 diyabetin tanısı

Tip 1 diyabet genellikle bir dizi testle teşhis edilir. Bazıları hızlıca teşhis edilirken, bazıları uzun saatler alan takip etme işleminden geçmek zorunda kalabilir.

Tip 1 diyabet genellikle hızlı gelişir. Aşağıdaki kriterlerden birini karşılandığında insanlara bu hastalığın tanısı konulabilir:

Açlık kan şekeri > 126 mg/dL (iki ayrı testte)
Rastgele kan şekeri > 200 mg/dL (diyabet semptomları ile birlikte)
hemoglobin A1c > 6.5 (iki ayrı testte)

Bu kriterler tip 2 diyabeti teşhis etmek için de kullanılır. Aslında bazı tip 1 hastalarına yanlışlıkla tip 2 teşhisi de konulabilir.

Bir doktor, tedaviye rağmen komplikasyon geliştirmeye veya semptomlar kötüleşmeye başlayana kadar yanlış tanı koyduğunu fark edemeyebilir.

Diyabetik ketoasidoz gerçekleşecek kadar kan şekeriniz yükselirse, feci bir şekilde hastalanırsınız. Bu genellikle insanların hastanelik olmasının veya doktora koşmasının nedenidir, sonrasında tip 1 diyabet teşhis edilir.

Eğer diyabet belirtilerinden herhangi biri varsa, doktorunuz muhtemelen testleri hazır edecektir.

Tip 1 diyabetin tedavisi

Tip 1 diyabet tanısı ile karşılaşırsanız, vücudunuz kendi insülinini üretemez. Vücudunuzun kanınızdaki şekeri kullanmasına yardımcı olmak için insülin kullanmanız gerekir. Diğer tedavi yöntemleri tip 1 diyabeti kontrol etmede umut verebilir.

İnsülin

Tip 1 diyabetli insanlar her gün insülin almalıdır. Genelde insülini enjeksiyon yoluyla alırsınız.

Bazı insanlar insülin pompası kullanır. Pompa, derideki bir bağlantı noktasından insülin enjekte eder. Kendilerine iğne batırmayı sevmeyen bazı insanlar için daha basittir. Ayrıca kan şekerinin yükselmesine veya inmesine de yardımcı olur.

İhtiyacınız olan insülin miktarı gün boyunca değişir. Tip 1 diyabetli insanlar genelde kan şekerlerini ölçerek ne kadar insüline ihtiyaçları olduğunu anlayabilir. Hem diyet hem de egzersiz kan şekeri seviyelerini etkileyebilir.

Çeşitli insülin türleri vardır. Doktorunuz sizin için en uygun olanı bulmak için birden fazlasını denemenizi isteyebilir.

Metformin

Metformin oral diyabet ilaç türlerinden birisidir. Uzun yıllar boyunca, sadece tip 2 diyabetli kişilerde kullanılmaktaydı. Bununla birlikte, tip 1 diyabetli bazı insanlar insülin direnci geliştirebilir. Bu, enjeksiyonlardan aldıkları insülinin gerektiği kadar işe yaramadığı anlamına gelir.

Metformin, karaciğerdeki şeker üretimini azaltarak kandaki şekeri düşürmeye yardımcı olur. Doktorunuz insüline ek olarak Metformin almanızı tavsiye edebilir.

Aşılar

Tüberküloz aşısı, tip 1 diyabetli kişiler için bir tedavi olarak umut verebilir. Küçük bir araştırma Calmette-Guérin (BCG) aşısı olan Tip 1 hastaların en az beş yıl boyunca kan şekeri değerlerinin sabit kaldığını kanıtlamıştır.

Bu seçenek henüz piyasada değildir. Hala test edilmektedir ve FDA tarafından henüz onay almamıştır. Yine de, gelecekteki tip 1 diyabet tedavisi için umut vermektedir.

Diğer İlaçlar

Tip 1 diyabetli insanlar için yeni bir oral ilaç ufukta olabilir. Sotagliflozin (Zynquista) FDA onayını beklemektedir. Gerekli onayı aldığı takdirde, bu ilaç tip 1 diyabetli kişilerde insülin ile birlikte kullanılmak üzere tasarlanan ilk oral ilaç olacaktır.

Bu ilaç, vücudu glikozu idrarla dışarı atmaya zorlayarak ve bağırsaktaki glikoz emilimini azaltarak kandaki glikoz seviyelerini düşürmek için çalışır. Benzer ilaçlar tip 2 diyabetli insanlar için zaten mevcuttur, ancak hiçbiri tip 1 olan insanlar için onaylanmamıştır.

Diyet ve egzersiz

Tip 1 diyabetli insanlar kan şekerini sabit tutmak için düzenli öğün ve atıştırmalık tüketmelidir.. Ayrıca sertifikalı bir diyabet eğitimcisi olan bir diyetisyen, bir yeme planı oluşturmaya yardımcı olabilir.

Ayrıca egzersiz de kan şekeri seviyelerinin düşmesine yardımcı olur. İnsülin miktarlarının egzersiz seviyenize göre ayarlanması gerekebilir.

Tip 1 diyabet risk faktörleri

Tip 1 diyabet için risk faktörleri tam olarak anlaşılamamıştır. Bununla birlikte, bazı potansiyel faktörler tespit edilmiştir.

Aile öyküsü

Bazı tip 1 diyabet vakalarında aile öyküsü önemli olabilir. Tip 1 diyabetli bir aile üyeniz varsa, diyabet olma riskiniz artar.

Çeşitli genler bu durumla bağdaştırılmıştır. Ancak, bu genlere sahip olan herkes tip 1 diyabet geliştirmez. Birçok araştırmacı ve doktor, bir tür tetikleyicinin bazı insanlarda değil, diğerlerinde de tip 1 diyabetin gelişmesine neden olduğuna inanmaktadır.

Irk

Irk, tip 1 diyabet için bir risk faktörü olabilir. Beyaz insanlarda diğer ırklardan daha yaygındır.

Çevresel faktörler

Bazı virüsler tip 1 diyabeti tetikleyebilir. Bununla birlikte, hangilerinin neden olabileceği tam olarak belli değildir.

Aynı şekilde, soğuk iklimlerde yaşayan insanların tip 1 diyabet olması daha olasıdır. Doktorlar ayrıca kışın, yazın olduğundan daha fazla tip 1 vakasını teşhis etmektedir.

Diğer bazı bileşenler, tip 1 diyabetli kişileri etkileyebilir.

Çocuklarda tip 1 diyabet

Tip 1 diyabet bir zamanlar Juvenil diyabet olarak biliniyordu. Bunun nedeni, çocuklarda ve genç yetişkinlerde sıklıkla teşhis edilmesidir. Karşılaştırıldığında, tip 2 diyabet tipik olarak yaşlı yetişkinlerde teşhis edilir. Ancak, her iki tipin de hemen hemen her yaşta teşhis edilebilmesi mümkündür.

Çocuklarda diyabet belirtileri şunlardır:

kilo kaybı
yatağı ıslatmak veya daha sık idrara gitmek
güçsüz veya yorgun hissetmek
daha sık aç veya susuz hissetmek
ruh hali değişiklikleri
bulanık görme

Yetişkinlerde olduğu gibi, tip 1 diyabetli çocuklar da insülin ile tedavi edilir.

Yapay bir pankreasın ilk jenerasyonu son zamanlarda çocuklarda kullanım için onaylanmıştır. Bu cihaz cildin altına yerleştirilir. Daha sonra, kan şekerini sürekli olarak ölçer, gerektiğinde doğru miktarda insülini otomatik olarak serbest bırakır.

Çoğu çocuk hala insülin enjeksiyonları ve glikozu takip etmek için manuel yöntemler kullanmaktadır. Özellikle küçük çocuklarda, onları güvenli ve sağlıklı tutmak için ebeveynler tarafından çok fazla efor gerekmektedir.

Tip 1 diyabetli çocuklar normal, sağlıklı ve dolu dolu hayatlar yaşayabilir. Diyabetli çocuklar nasıl yemeli, oynamalı ve sağlıklı kalmalı hakkındaki sorularınızın cevaplarını alın.

Yaşam beklentisi ve istatistik

Şu anda, 1.25 milyondan fazla Amerikalı tip 1 diyabet ile yaşıyor. Her yıl, Amerika Birleşik Devletleri’nde 40.000 kişi bu durum ile teşhis edilir. Bu büyük sayılara rağmen, tip 1 diyabet vakaları ülkedeki tüm diyabet vakalarının sadece yüzde 5’ini oluşturur.

Diyabet (tip 1 ve Tip 2)

ABD’de ölüm sebeplerinde 7.dir. 1997’den 2010’a kadar olan bir Avustralya araştırması, tip 1 diyabetli bir kişinin ortalama yaşam beklentisinin ortalama nüfustan 12 yıl daha kısa olduğunu bulmuştur.

Durumu düzgün bir şekilde yönetmek, komplikasyonları azaltmaya ve yaşam beklentisini uzatmaya yardımcı olabilir.

Diyabet, dünya çapında insanları etkileyen bir durumdur.

Genetik faktörler

Araştırmacılar, tip 1 diyabete neyin neden olduğunu tam olarak anlayamamaktadır. Ancak, bir kişinin genlerinin rol oynayabileceğine inanmaktadırlar.

Tip 1 diyabeti olan insanlar hastalığı geliştirme yatkınlığı ile doğarlar. Diyabet bir ailenin nesillerine aktarılmış gibi görünmektedir. Durumun nasıl işlediği ve bir ailede neden bazı insanların şeker hastalığına yakalanırken diğerlerinde görülmediği belli değildir.

Araştırmacılar, bir kişinin riskini artırabilecek bazı gen varyantlarını belirlediler. Bu varyantlar nesilden nesile ebeveyn ve çocuk arasında paylaştırılabilir. Bununla birlikte, bu gen varyantlarına sahip kişilerin sadece yüzde 5’i aslında tip 1 diyabet geliştirmektedir.

Bu yüzden araştırmacılar genlerin denklemin sadece bir parçası olduğuna inanmaktadır. Kalıtsal genleri olan insanlarda bir şeyin hastalığı tetiklediğini düşünülmektedir. Virüs şüpheli bir tetikleyicidir.

Örneğin, aynı genlere sahip olan tek yumurta ikizleri; her ikisi de durumu geliştirmeyebilir. Bir ikizin tip 1 diyabeti varsa, diğer ikizde görülmeyebilir. Bu, genlerin tek faktör olmadığının bir göstergesidir.

Ketojenik diyet

Ketojenik diyet, tip 2 diyabetli insanlar için bazı faydalar göstermiştir. Yüksek yağlı, düşük karbonhidratlı diyet kan şekeri seviyelerini yönetmeye yardımcı olabilir ve hatta tip 2 diyabetli birçok insan için bir hedef olan kilo kaybını sağlayabilir.

Bununla birlikte, tip 1 diyabet için keto diyeti iyi çalışılmamıştır. Bugüne kadar, bu tip diyabet için genel diyet önerisi düşük karbonhidratlı bir diyettir. Bununla birlikte, araştırmacılar, tip 1 diyabetli insanlar için karbonhidratları daha da kısıtlayan bir diyetin olası faydalarına ve güvenliğine bakmaktadırlar.

Küçük bir çalışma, iki yıldan fazla keto diyetini takip eden tip 1 diyabetli kişilerin daha iyi A1C sonuçları ve glisemik kontrol gösterdiğini bulmuştur. Ancak, bu bireylerin ayrıca daha yüksek kan lipitleri ve daha düşük kan şekeri atakları vardı. Uzun vadeli güvenilirliği henüz bilinmemektedir.

Keto diyetini denemekle ilgileniyorsanız ve Tip 1 diyabetiniz varsa, doktorunuzla konuşarak başlamalısınız. Sizin için doğru bir plan bulmanıza yardımcı olmak için sizi diyetisyene yönlendirebilirler. Acemiler için keto diyet kılavuzu ile de daha fazla bilgi edinebilirsiniz.

Gebelik

Gebelik, tip 1 diyabeti olan insanlara fazlaca zorluklar sunar. Bununla birlikte, hastalığa rağmen sağlıklı bir hamilelik ve bebek sahibi olmak mümkündür.

Eğer ki bebek bekliyorsanız veya hamile kalmaya çalışıyorsanız ve Tip 1 diyabetiniz varsa hatırlanması gereken en önemli şey, vücudunuz için yaptığınız her şeyi bebeğiniz için de yaptığınız olmasıdır. Kan şekeri seviyesi yüksek olan kadınların bebeklerinin de kan şekeri yüksektir.

Hamilelik sırasında yüksek kan şekeri seviyeleri, yüksek doğum ağırlığı, zorlu sezeryan, erken doğum, düşük kan şekeri, yüksek tansiyon ve hatta ölü doğum gibi komplikasyonlara yol açabilir.

Tip 1 diyabetiniz varsa ve hamile kalmak veya hamile olduğunuzu öğrenmek istiyorsanız, derhal doktorunuzla konuşmalısınız. Kan şekeri seviyenizin sizin ve bebeğiniz için dengeli ve güvenli kalmasını sağlamak için yapmanız gereken değişiklikleri tartışabilirsiniz.

Bir hamilelik için önceden plan yapmak ve diyabet ve kan şekeri hedeflerinizi doktorunuzla tartışmak en iyisidir.

Hamilelik sırasında, büyük olasılıkla sağlık kuruluşuna daha sık gitmek gerekebilir. Ayrıca hamilelik boyunca ilaç ve insülin ayarlamanız gerekli olabilir. Doktorlar ve hastalar diyabetle gebeliği yönetmek için ipuçlarını paylaşırlar.

Alkol tüketmek

Tip 1 diyabetli insanlar için, alkol kısa vadede kan şekeri seviyeleri üzerinde büyük bir etkiye sahip olabilir. Zamanla, aşırı alkol kullanımı diyabet komplikasyonlarını artmasına sebep olabilir.

Karaciğer, alkolün vücuttan işlenmesinden ve çıkarılmasından sorumludur. Karaciğer ayrıca kan şekeri seviyelerini yönetmede de rol oynar. Eğer tip 1 diyabetiniz varsa ve alkol tüketiyorsanız, vücudunuz alkol ile başa çıkmak için kan şekeri yönetimini yavaşlatır.

Bu, içtikten hemen sonra ve 12 saate kadar düşük kan şekerine yol açabilir. Alkol almadan önce kan şekerinizi test etmek ve daha sonra izlemeye devam etmek önemlidir.

Komplikasyonlar

Yüksek kan şekeri seviyeleri vücudun çeşitli bölgelerine zarar verebilir. Diyabet düzgün yönetilmezse, aşağıdaki komplikasyonların riskini artırır:

artan kalp krizi riski
körlük de dahil olmak üzere göz problemleri
sinir hasarı
ciddi vakalarda amputasyon gerektirebilecek ciltteki, özellikle ayaklardaki enfeksiyonlar
böbrek hasarı

Diyabet sinirlerinize zarar verebilir ve diyabetik nöropati adı verilen bir duruma yol açabilir. Bu ayaklarda yaygındır. Özellikle ayaklarınızın altındaki küçük kesikler, kan şekeri seviyeleriniz kontrol edilmezse, hızlı bir şekilde ciddi ülserlere ve enfeksiyonlara dönüşebilir.

Bunun sebebi kesikleri hissetmediğiniz ya da görmediğiniz için tedavi etmemenizdir. Bu nedenle şeker hastalığınız varsa ayaklarınızı düzenli olarak kontrol etmeniz önemlidir. Herhangi bir ayak yaralanması fark ederseniz, doktorunuza hemen bildirin.

Tip 1 diyabetli insanlar da vücutlarındaki diğer değişikliklere dikkat etmelidir.

Güvenli egzersiz

Egzersiz, tip 1 diyabetli insanlar için zor olabilir, ancak bu hastalığı olan insanlar için sağlıklı yaşam tarzının hayati bir parçasıdır.

Tip 1 diyabetli kişiler haftada en az 150 dakika egzersiz yapmayı hedeflemelidir. Ayrıca egzersiz üst üste iki günden fazla aksatılmamalıdır. Tip 1 diyabetli insanlar için aerobik egzersiz, kuvvet antrenmanı ve direnç antrenmanları kadar iyidir.

Ancak, egzersiz sırasında kan glikozunu yönetmek için en iyi uygulama belirsizdir. Bunun nedeni, vücudunuzun hücreleri insülin kullanmaya veya glikozu daha etkili bir şekilde taşımaya başladığından egzersiz sırasında ve sonrasında kan şekeri seviyelerinin yükselebilmesi veya hatta düşebilmesidir.

Yine de, uzmanlar diyabetli kişilerin optimal sağlık için düzenli egzersiz yapmasını önermektedir. Bu, doğru planı bulmak amacıyla doktorunuz veya diğer uzmanlar ile çalışma gerektirebilir. Kan şekeri hedef düzeyleri ve insülin aralıkları için bu kılavuz başlamanıza yardımcı olabilir.

Tip 1 diyabetle yaşamak

Tip 1 diyabet tedavisi olmayan kronik bir hastalıktır. Bununla birlikte, tip 1 olan insanlar, insülin almak, sağlıklı bir diyet yapmak ve egzersiz yapmak gibi uygun tedaviler ile uzun ve sağlıklı bir yaşam sürdürebilirler.

About the author

Erol Vural