Şeker hastalığı (diyabet) kısaca; pankreasdaki insulin salınım bozukluğuna bağlı olarak kişinin kanında glikoz miktarının artması ve bu yüksekliğin organlara zarar vermesi durumudur. Normal sağlık koşullarında midenin yakınında bulunan pankreas insülin adlı bir hormon üretmekte ve bu hormon da bireyin yiyecek, içeceklerle vücuduna aldığı şekeri hücrelere, organlara enerji olarak göndermektedir. Bu şeker kişinin günlük aktiviteleri yapabilmesini, organlarının tam fonksiyonla çalışabilmesini sağlamaktadır. Ancak pankreas yeterli insülin üretmediğinde, üretilen insulini kullanamadığında ve bazı kişilerde hiç insülin üretmediğinde gıdalarla vücuda alınan şeker kanda birikir ve tıpkı bir zehir etkisiyle bireyin organlarına zarar verir. İnsülin eksiliğinden ya da yokluğundan ortaya çıkan bu diyabet (şeker) hastalığı Tip 1 Diyabet ve Tip 2 Diyabet olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Tip 1 Diyabet nedir, neden ortaya çıkar?
Bireylerin pankreaslarında bulunan ve insülin üretilmesinde görevli olan beta hücreleri her hangi bir aksaklık, sakatlık sebebiyle insülin hiç üretemezlerse Tip 1 Diyabet ortaya çıkar. Tip 1 Diyabet vakalarında hasta bir ömür boyunca insülinebağlı yaşamak, insülin hormonunu dışarıdan almak durumundadır. Tip 1 Diyabet genel olarak tüm diyabet hastalarının % 10’unu meydana getirmektedir. Bu bakımdan Tip 2 Diyabetin, Tip 1 Diyabetten çok daha yaygın olduğunu söylemek mümkündür. Tip 1 Diyabet bir çeşit otoimmunhastalıktır. Bireylerin normalde vücudu dışarıdan gelen hastalıklara karşı korumakla görevli olan bağışıklık sistemi bozulduğunda, otoimmun hastalıklar ortaya çıkmaktadır. Her hangi bir virüs, aşılanma, ilaç kullanımı gibi sebeplerle bağışıklık sistemi etkinliğe geçip pankreasın insülin üreten beta hücrelerine zarar verdiğinde, insülin üretilemez ve Tip 1 Diyabet ortaya çıkar.
Tip 1 Diyabet kimlerde görülür?
• Tip 1 Diyabette genetik yatkınlık önemli bir rol oynar. Bu bakımdan anne, baba veya kardeşler gibi birinci derece akrabalarında Tip 1 Diyabet görülen kişiler risk altındadır.
• Yakın ya da uzak birkaç akrabasında Tip 2 Diyabet bulunan kişilerde Tip 1 Diyabet görülme olasılığı yüksektir.
• Normal yaşantısında şeker hastalığı bulunmayan, ancak hamilelik döneminde şeker hastalığı ortaya çıkan kişilerde Tip 1 Diyabet görülebilir.
Tip 1 Diyabet nasıl tedavi edilir?
Tip 1 Diyabet tedavisinin birinci ve temel tedavisi yaşamın sonuna kadar dışarıdan enjeksiyonla insülin takviyesi alınmasıdır. Bu hastalarda insülinin düzenli olarak kullanımı hayat kurtarıcı bir tedavidir. Ayrıca tüm şeker hastalarında olduğu gibi sağlıklı, dengeli beslenme ve düzenli olarak fiziksel etkinlik yapma tedavi edici unsurlardır. Tip 1 Diyabet hastalarında kan şekerinin ideal seviyede tutulabilmesi için özel bir diyet programı uygulanmalı ve yaşam daha hareketli bir hale getirilmelidir. Bunun için hastaların yaşı, ne kadar süredir diyabet hastası olduğu, hastalığın hangi aşamada olduğu göz önünde bulundurularak özel bir beslenme programı uygulanır. Tip 1 Diyabetli hastanın kendi için uygun miktarda karbonhidrat tüketmesi, beslenmesinde çeşitliliğin sağlanması, tüm besin gruplarından yeterli oranda tüketilmesi, posalı gıdaların miktarının artırılması ve bal, tatlı, toz şeker, kesme şeker, meyve suyu alımının azaltılması en önemli beslenme kurallarıdır. Tüm bunlara ek olarak Tip 1 Diyabet hastalarının her gün düzenli aralıklarla kısa süreli fiziksel etkinlikler yapması gerekir. Örneğin başlangıçta günde 10 dakika, sonralarda 15, 20 dakika olarak artırılan yürüyüşler bu hastalar için uygundur. Ancak bu egzersizlerin aç karnına yapılmaması ve spor esnasında aktif olan alanlara enjeksiyonuygulanmaması önem arz etmektedir. Ayrıca hasta egzersiz esnasında kan şekerinin düştüğünü hissederse bir adet kesme şeker yemeli, yanında tüketecek basit şeker içerikli bir besin yoksa egzersize devam etmemelidir.
Neden Tip 1 Diyabet hastalarına ameliyat yapılamaz?
Şeker hastalığı ameliyatı sadece Tip 2 Diyabet hastalarına uygulanabilmektedir. Zira Tip 2 Diyabet hastalarında pankreas insülin üretebilmekte, ancak üretilen bu insülin yeterli miktarda olmamaktadır. Şeker hastalığı ameliyatı için pankreasın beta hücrelerinin insülin üretme yetilerinin az da olsa çalışıyor olması gerekmektedir. Ancak Tip 1 Diyabet hastalarında pankreas hiç insülin üretmiyordur ve erken yaşlardan beri insülin tedavisi uygulanmaktadır. Bu hastalarda bağışıklık sisteminin, insülin üreten beta hücrelerini ortadan kaldırdığı düşünülmektedir. Şeker hastalığı ameliyatı pankreasın var olan insülin üretme potansiyelini artırmaya yönelik işlev gördüğünden, Tip 1 Diyabet vakalarındaki pankreaslar için cerrahi açıdan yapılabilecek bir şey yoktur.
