Tıbbi Efsaneler: Obezite ile ilgili 5 yaygın efsane
Obezite cerrahisi sonrası düşük karbonhidrat ve yağ, protein açısından da zengin düşük kalorili yiyeceklerin öncelikli olarak tercih edilmesi gerekmektedir.
Şeker içeriğine sahip yiyecekler tüketilecekse de, şekerle aynı tadı veren, sağlık açısından sakıncası olmayan, düşük kalorili ve/veya kalori içermeyen yapay olarak üretilen tatlandırıcılar tercih edilebilir. Obezitenin giderek arttığı ülkemizde, enerji alımını kısıtlamak amacıyla özellikle enerji içermeyen tatlandırıcılara ve bu tatlandırıcılar ile yapılmış düşük kalorili ürünler tüketilmesine özen gösterilmelidir.
Yapay Tatlandırıcılar
Enerji İçerenler: Fruktoz, sorbitol, mannitol, ksilitol
Enerji İçermeyenler: Sakkarin, siklamat, asesülfam-K, aspartam
Piyasadaki tatlandırıcılar:
- Fibrelle®, Stevia Pure Via®, Truvia® (Stevia)
- Splenda®, Cukren®, Nevella®, SucraPLUS® (Sükraloz)
- Takita® (Sükraloz)
- NutraSweet®, Equal®, Canderel® (Aspartam)
- Sunett® (Asesulfam-K)
- Sweet n’ Low®, Sugar Twin® ve Necta Sweet®(Sakarin)
Tatlandırıcılar ve tatlandırıcı içeren ürünler, yeterli ve dengeli bir beslenme kapsamında, belirli ölçülerde tüketilebilir. Doğru tatlandırıcıların uygun miktarlarda tüketildiği zaman hiç bir zarara yol açmadığını gösteren çok sayıda bilimsel araştırma mevcuttur. Diyet ürünleri hiçbir kısıtlama olmadan yenilebilecek yiyecekler olarak düşünülmemelidir. Diyet ürünlerinin etiket bilgileri mutlaka okunmalıdır. Her diyet ürünü kullanılabilecek özelliklere sahip olmayabilir. En önemli nokta ürün içeriğinin enerjisi ve kullanılan tatlandırıcının cinsidir. Çoğu diyet ürünü adı altında satılan yiyeceklerin karbonhidrat içeriği düşük, yağ içeriği fazladır. Etikette şeker ilavesiz ibaresinin yer alması bu ürünün kalorisiz olduğu anlamına gelmez. Bu yüzden sağlıklı beslenme davranışlarının kazanılması için etiket okumaya özen gösterilmelidir.
Tatlandırıcılar ısıya dayanıklı olma ve doğallık durumlarına göre tercih edilebilir. Sakkarin, sükraloz, stevia, ısıya dayanıklı iken; aspartam ısıya dayanıksız olduğundan daha çok içecek endüstrisinde tercih edilmektedir. Piyasada ulaşılabilecek en doğal tatlandırıcı ise Stevia rebaudiana Bertoni adlı bitkiden elde edilen ‘’Stevia’’dır. Çok az miktarda kalori içerdiğinden kan glikozunu yükseltici etkisi yoktur. Kalori kısıtlaması istenen obezite cerrahisi geçiren hastaların tercihleri miktarlarına dikkat ettikten sonra doğal tatlandırıcılardan yana olabilir. Unutulmamalıdır ki tatlandırıcılar ’’ 0 ‘’ kalorili değil, ancak yok denecek kadar az kalorilere sahiptirler. Bu yüzden, tatlandırıcının maksimal günlük dozunun, tatlandırıcı kullanan kişilere öğretilmesi gerekir. Yapay tatlandırıcılar kronik ve yüksek dozda kullanımlarında ciddi metabolik rahatsızlıklar oluşturabilecek potansiyele sahiptirler. Bazı çalışmalar; insan vücudunun kalorisiz yapay tatlandırıcılarla gerçek şekeri ayırt edemediği için bu tatlandırıcıların da aynı şeker gibi, glikozun emildiği bağırsaklardaki sensörleri harekete geçirerek şekerle aynı etkiyi gösterdiği belirtilmiştir. Fareler üzerinde yapılan deneyde yapay tatlandırıcıların da bağırsaklar tarafından şeker gibi algılandığını ve GLP-1 ve GIP hormonlarını salgılattığı gösterilmiştir. Bu hormonların artması yapay tatlandırıcıların bağırsaklardan şeker emilimini artırarak kilo artışına yol açabileceği tespiti yapılmıştır. Tatlandırıcılar, vücut tarafından şeker gibi kabul edildiği için insülin salgılanmasına yol açar. İnsülin çevrede şeker bulamadığı için o kişide hipogliseminin oluşmasına neden olur.
Tatlandırıcıların güvenilirlikleri ile ilgili bir takım çalışmalarda olumsuz sonuçlar bildirilmişse de, genel olarak toksik ve kanserojen olmadıkları yönündeki kanıtlar daha fazladır ve birçok güvenilir kuruluş tarafından onaylanmıştır.
Öncelikli amacımızın boş kalori olarak değerlendirdiğimiz şeker tüketiminin sınırlandırılması olmalıdır. Bununla birlikte her ne kadar güvenilir olduğu söylense de tatlandırıcı kullanımı da sınırlandırılmalıdır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre tatlandırıcıların maksimal dozları; sükroloz için 15mg/kg, sakarin için 2,5 mg/kg, stevia için 2mg/kg’dır.
Diyetisyen Hüsniye Rakipoğlu Odabaş
Related posts
