Diyabet nedir?
Diyabet vücudun enerji için şekeri kullanma kabiliyetini etkileyen durumdur. 3 çeşidi şunlardır; tip 1, tip 2 ve gestasyonel diyabet.
- Tip 1 diyabet vücudun insülin üretme kabiliyetini etkiler. Doktorlar genellikle çocuklukta teşhis eder, ancak yetişkinlerde de görülebilir. İnsülin hormonu, vücudun kan şekerini kullanmasına yardımcı olmak için hayati öneme sahiptir. Yeterli insülin yoksa, fazla kan şekeri vücuda zarar verebilir. Amerikan Diyabet Derneği’ne göre, 1,25 milyon ABD’li çocuk ve yetişkinde tip 1 diyabet vardır.
- Tip 2 diyabet, vücudun insülini düzgün kullanma yeteneğini etkiler. Tip 1 diyabetlilerden farklı olarak, tip 2 diyabetliler insülini üretir. Ancak ya vücut yeterli insülin üretemez veya insülini etkili bir şekilde kullanamaz. Doktorlar tip 2 diyabeti obezite gibi yaşam tarzı ile ilişkili faktörlerle ilişkilendirir.
- Gestasyonel diyabet, kadınların hamilelik sırasında çok yüksek kan şekeri seviyelerine sahip olmasına neden olan bir durumdur. Bu durum genellikle geçicidir.
Risk faktörlerine sahip olmak kişi diyabet olacak anlamına gelmez.
Diyabet riskini etkileyen genetik faktörler nelerdir?
Doktorlar tip 1 diyabete neyin sebep olduğunu tam olarak bilmemektedir.
Aile öyküsü tip 1 diyabette bir risk faktörü olarak kabul edilir. Amerikan Diyabet Derneğine göre:
- Bir erkekte tip 1 diyabet varsa, çocuğunda tip 1 diyabet gelişme şansı 1/17’dir.
- Bir kadın tip 1 diyabet hastasıysa:
- Çocukta 1/25 tip 1 diyabet geliştirme şansı vardır – eğer çocuk 25 yaşından gençken doğarsa.
- Çocukta 1/100 tip 1 diyabet geliştirme şansı vardır – eğer kadın 25 yaşı veya üzerinde doğum yaparsa.
- Her iki ebeveynin de tip 1 diyabet varsa, çocuklarında tip 1 diyabet gelişme şansı 1/10 ve ¼ arasındadır.
Tip 2 diyabetli bir ebeveynin olması da diyabet riskini artırır. Diyabet genellikle yaşam tarzı seçimleriyle ilişkili olduğundan, ebeveynler genetik yatkınlığa ek olarak çocuklarına kötü sağlık alışkanlıklarını aktarabilir. Bu, çocuklarının tip 2 diyabet alma riskini artırır.
Bazı etnik kökene sahip insanlar tip 2 diyabet için daha yüksek risk altındadır. Bunlar:
- Afrika kökenli Amerikalılar
- Yerli Amerikalılar
- Asyalı Amerikalılar
- Pasifik Adalıları
- İspanyol Amerikalılar
Kadınlar, diyabetli yakın bir aile üyesine sahiplerse, gestasyonel diyabet riski artar.
Diyabet riskini etkileyen çevresel faktörler nelerdir?
Erken yaşta virüs (tip bilinmiyor) kapılması bazı kişilerde tip 1 diyabeti tetikleyebilir.
İnsanların soğuk bir iklimde yaşarlarsa tip 1 diyabet olma olasılığı daha yüksektir. Doktorlar ayrıca kış aylarında tip 1 diyabetli kişileri yazdan daha sık teşhis eder.
Birçok çalışma, hava kirliliğinin sizi diyabet geliştirme riskine sokabileceğini göstermektedir.
Diyabet riskini etkileyen yaşam tarzı faktörleri nelerdir?
Tip 1 diyabet için yaşam tarzı ile ilgili herhangi bir risk faktörü olup olmadığı belirsizdir.
Tip 2 diyabet genellikle yaşam tarzı ile ilişkilidir. Riski artıran yaşam tarzı faktörleri şunları içerir:
- şişmanlık
- fiziksel hareketsizlik
- sigara içmek
- sağlıksız diyet
Amerikan Aile Hekimleri Akademisi’ne göre, obezite tip 2 diyabet için en büyük risk faktörüdür.
Hangi tıbbi durumlar diyabet riskini etkiler?
Ayrıca, eğer aşağıdaki durumları varsa, kişinin tip 2 diyabet geliştirmesi daha olasıdır:
- akantozis nigricans, cildin normalden daha koyu görünmesini sağlayan bir cilt rahatsızlığı
- 130/80 mm Hg’den daha yüksek hipertansiyon (yüksek tansiyon)
- yüksek kolestorol
- polikistik over sendromu (PCOS)
- normalden yüksek ancak diyabet düzeylerinde olmayan prediyabet veya kan şekeri seviyeleri
- 250 veya daha yüksek trigliserit seviyeleri
4 kilo veya daha fazla ağırlığa sahip bir bebek doğuran gestasyonel diyabetli kadınların tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksektir.
Yaşa bağlı hangi faktörler diyabet riskini etkiler?
İnsanların yaşlandıkça şeker hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir. Amerikan Diyabet Derneği’ne göre, 65 yaş ve üstü ABD vatandaşlarının yaklaşık yüzde 25’inde diyabet vardır.
Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) 45 yaş ve üzerindeki yetişkinlere diyabet testi yapılmasını önerir. Bu, özellikle bir kişinin aşırı kilolu olması durumunda önemlidir.
Diyabet risk faktörleri ile ilgili yanılgılar var mı?
Diyabetle ilgili yaygın bir yanlış anlama, aşıların diyabete neden olmasıdır. Ulusal Aşı Araştırma ve Gözetim Merkezi’ne göre, bu iddiayı destekleyecek hiçbir kanıt yoktur.