Diyabet Belirtileri Nelerdir, Nasıl Anlaşılır?

Genel Bakış

Diabetes mellitus, vücudunuzun kan şekerini (glikoz) nasıl kullanacağını etkileyen bir grup hastalığı işaret eder. Glikoz sağlığınız için çok önemlidir, çünkü kaslarınızı ve dokularınızı oluşturan hücreler için önemli bir enerji kaynağı olmakla birlikte aynı şekilde beyninizin ana yakıt kaynağıdır.

Diyabetin altında yatan sebepler tipine göre değişebilir. Ancak tipi ne olursa olsun, kanda yüksek şekere sebep olacaktır. Kanda fazla şeker olması ciddi sağlık problemlerine neden olabilir.

Kronik diyabet çeşitleri tip 1 ve tip 2 diyabettir. Potansiyel olarak geri dönüşümlü diyabet çeşitleri, kan şekeri seviyeleriniz normalden yüksek, ancak diyabet olarak sınıflandırılacak kadar yüksek olmadığında prediyabet ve hamilelik sırasında ortaya çıkan ancak bebek doğumdan sonra düzelebilen gebelik diyabeti olarak adlandırılır.

Semptomlar

Diyabet belirtileri, kan şekerinizin ne kadar yüksek seyrettiğine bağlı olarak değişir. Bazı insanlar, özellikle de prediyabet veya tip 2 diyabet hastaları, başlangıçta semptomlarla karşılaşmayabilir. Tip 1 diyabette semptomlar hızla ortaya çıkma ve daha şiddetli olmaya meyillidir.

Bazı tip 1 ve 2 diyabet semptomları:

Artan susuzluk
Sık idrara çıkma
Aşırı açlık
Açıklanamayan kilo kaybı
İdrarda ketonların varlığı (ketonlar, yeterli insülin olmadığında meydana gelen kas ve yağ yıkımının bir yan ürünüdür)
Yorgunluk
Sinirlilik
Bulanık görme
Yavaş iyileşen yaralar
Diş etleri veya cilt enfeksiyonları ve vajinal enfeksiyonlar gibi sık görülen enfeksiyonlar

Tip 1 diyabet her yaşta gelişebilirken genellikle çocukluk ve ergenlik döneminde görülür. Daha yaygın olan tip 2 diyabet de her yaşta ortaya çıkabilirken çoğunlukta 40 yaş üstü bireylerde görülür.

Doktoru ne zaman görmeli?

Eğer ki kendinizde veya çocuğunuzda diyabet olduğundan şüpheleniyorsanız. Eğer herhangi bir semptomu fark ederseniz, hemen doktorunuza başvurunuz. Durum ne kadar çabuk teşhis edilirse, tedavi o kadar çabuk başlar.

Eğer ki çoktan diyabet teşhisiniz konduysa. Teşhisiniz konduktan sonra, kan şekeri seviyeniz stabilize olana kadar yakın tıbbi takibe ihtiyacınız olacaktır.

Sebepler

Diyabeti anlamak için öncelikle glikozun normalde vücutta nasıl çalıştığını anlamalısınız.

İnsülin nasıl çalışır?

İnsülin pankreastan salgılanan bir hormondur.
Pankreas insülin kana salgılar.
İnsülin dolaşıma katılır ve şekerin hücrelere girmesini sağlar.
İnsülin kandaki şeker miktarını düşürür.
Kandaki şekerin düşmesiyle beraber pankreastan salgılanan insülin miktarı da düşer.

Glikozun rolü

Bir şeker olan glikoz, kasları ve diğer dokuları oluşturan hücreler için bir enerji kaynağıdır.

Glikoz iki ana kaynaktan gelir: yiyecekler ve karaciğer.
İnsülin yardımıyla hücrelere giren şeker, kan dolaşımına emilir.
Karaciğeriniz glikozu depolar ve üretir.
Glikoz seviyeleriniz düşük olduğunda, örneğin bir süredir yemek yemediğinizde, karaciğer, glikoz seviyenizi normal bir aralık içinde tutmak için depolanmış glikojeni glikoza dönüştürür.

Tip 1 Diyabetin oluşma sebepleri

Tip 1 diyabeti oluşturan asıl sebep tam olarak bilinmemektedir. Bilinen şudur ki; normalde zararlı bakteri veya virüslere karşı savaşan bağışıklık sisteminiz pankreastaki insülin üreten hücrelerinize saldırarak onları yok eder. Bunun sonucunda geriye ya çok az ya da hiç insülin kalmaz. Hücrelerinize taşınmak yerine, şeker kanda yüksek seyretmeye başlar.

Tip 1’in genetik duyarlılık ve çevresel faktörlerin bir kombinasyonundan kaynaklandığı düşünülmektedir, ancak bu faktörlerin tam olarak ne olduğu hala belirsizdir. Kilonun tip 1 diyabet için bir faktör olduğu düşünülmemektedir.

Prediyabet ve Tip 2 diyabetin sebepleri

Hamilelik boyunca plasenta hamileliği sürdürebilmek için hormonlar üretir. Bu hormonlar hücrelerinizi insüline dirençli hale getirir.

Normalde, pankreas bu direnci düzeltmek için daha fazla insülin üreterek cevap verir. Ancak bazen pankreas devam edemez. Bu olduğunda, hücrelerinize çok az glikoz girer ve kanda yüksek kalır, bu da gestasyonel diyabet ile sonuçlanır.

Risk Faktörleri

Risk faktörleri diyabetin türüne bağlıdır.

Tip 1 diyabet için risk faktörleri

Asıl oluşma sebebi bilinmese de, yüksek risk faktörleri şunlar olabilir:

Aile hikayesi. Ebeveynlerinizden birinde ya da kardeşinizde tip 1 diyabet varsa riskiniz artar.
Çevresel faktörler. Viral bir hastalığa maruz kalma gibi durumlar muhtemelen tip 1 diyabette rol oynayabilir.
Zararlı bağışıklık sistemi hücrelerinin varlığı (otoantikorlar). Bazen tip 1 diyabetli kişilerin aile üyeleri diyabet otoantikorlarının varlığı açısından test edilir. Bu otoantikorlarınız varsa, ileride tip 1 diyabet olma riskiniz artar. Ancak bu otoantikorlara sahip olan herkes diyabet geliştirmez.
Coğrafya. Finlandiya ve İsveç gibi belli ülkeler yüksek tip 1 diyabet oranına sahiptir.

Prediyabet ve tip 2 diyabet için risk faktörleri

Araştırmacılar, bazı insanların neden pre ve tip 2 diyabet geliştirip, diğerlerinin ise geliştirmemesini tam olarak anlamamaktadır. Bununla birlikte, aşağıdakileri içeren bazı faktörlerin riski arttırdığı açıktır:

Ağırlık. Ne kadar çok yağlı dokuya sahipseniz, hücreleriniz insüline karşı bir o kadar dirençli hale gelir.
Hareketsizlik. Ne kadar az aktif olursanız, riskiniz o kadar artar. Fiziksel aktivite kilonuzu kontrol etmenize yardımcı olur, glikozu enerji olarak kullanır ve hücrelerinizi insüline karşı daha hassas hale getirir.
Aile öyküsü. Bir ebeveyn veya kardeşte tip 2 diyabet varsa riskiniz artar.
Irk. Her ne kadar belli olmasa da, siyah insanlar, Hispanikler, Amerika yerlileri ve Asyalı Amerikalılar da dahil olmak üzere belirli ırklar daha yüksek risk altındadır.
Yaş. Yaşla birlikte risk artar. Bunun nedeni, daha az egzersiz yapma, kas kütlesini kaybetme ve yaşlandıkça kilo alma eğiliminde olmanız olabilir. Ancak tip 2 diyabet; çocuklar, ergenler ve genç yetişkinler arasında da artış göstermektedir.
Gestasyonel diyabet. Hamileyken gestasyonel diyabet geliştirdiyseniz, daha sonra prediyabet ve tip 2 diyabet geliştirme riskiniz artar. 4 kilodan daha ağır bir bebek doğurduysanız, sizin de tip 2 diyabet riskiniz var demektir.
Polikistik over sendromu. Kadınlarda düzensiz regl dönemleri, vücutta aşırı kıl artışı ve obezite ile karakterize yaygın bir durum olan polikistik over sendromuna sahip kadınlar için diyabet riskini artırır.
Yüksek tansiyon. 140/90 milimetre cıva (mm Hg) üzerinde tansiyona sahip olmak, tip 2 diyabet riskindeki artışla bağlantılıdır.
Anormal kolesterol ve trigliserit seviyeleri. HDL veya “iyi” kolesterol düzeyleriniz düşükse, tip 2 diyabet riskiniz daha yüksektir. Trigliseritler kanda taşınan başka bir yağ türüdür. Yüksek trigliserit düzeyleri olan kişilerde tip 2 diyabet riski yüksektir. Doktorunuz kolesterol ve trigliserit seviyelerinizin ne durumda olduğunu size bildirecektir.

Gestasyonel diyabet için risk faktörleri

Her hamile kadın gestasyonel diyabet geliştirebilir, ancak bazı kadınlar diğerlerinden daha fazla risk altındadır. Gestasyonel diyabet için risk faktörleri şunlardır:

Yaş. 25 yaşından büyük kadınlar yüksek risk altındadır.
Aile veya kişisel geçmiş. Prediyabetiniz varsa (tip 2 diyabetin öncüsü) ya da ebeveyn veya kardeş gibi yakın bir aile üyesinin tip 2 diyabeti varsa, riskiniz artar. Ayrıca, önceki hamilelik sırasında gestasyonel diyabet öyküsünün varlığı, büyük bir bebek doğumu veya açıklanamayan bir ölü doğumunuz varsa daha büyük risk altındasınız demektir.
Ağırlık. Hamilelikten önce fazla kilolu olmak diyabet riskinizi artırır.
Irk. Kesin olmayan nedenlerden dolayı, siyahi, İspanyol, Amerikan Kızılderili veya Asyalı olan kadınların gebelik diyabeti geliştirme olasılığı daha yüksektir.

Komplikasyonlar

Diyabetin uzun süreli komplikasyonları yavaş yavaş gelişir. Ne kadar uzun süre diyabetiniz varsa ve kan şekerinizi o kadar az kontrol ederseniz, komplikasyon riski o kadar yüksek olur. Sonunda, diyabet komplikasyonları kontrol edilemez olabilir veya hatta hayatı tehdit edebilir. Olası komplikasyonlar şunlardır:

Kardiovasküler (Kalp-damar) hastalıklar. Diyabet, göğüs ağrısı (anjina) ile koroner arter hastalığı, kalp krizi, felç ve arterlerin daralması (ateroskleroz) gibi çeşitli kardiyovasküler problemlerin riskini önemli ölçüde artırır. Diyabetiniz varsa, kalp hastalığı veya felç geçirme olasılığınız daha yüksektir.
Sinir hasarı (nöropati). Yüksek şeker, özellikle bacaklarınızda sinirlerinizi besleyen küçük kan damarlarının (kılcal damarların) duvarlarına zarar verebilir. Bu, genellikle ayak parmaklarının veya parmakların uçlarında başlayan ve yavaş yavaş yukarı doğru yayılan karıncalanma, uyuşma, yanma veya ağrıya neden olabilir.
Tedavi edilmeden bırakılırsa, etkilenen uzuvlarda his kaybı olabilir. Sindirim ile ilgili sinirlerdeki hasar ise bulantı, kusma, ishal veya kabızlık ile ilgili sorunlara neden olabilir. Erkekler için erektil disfonksiyona yol açabilir.
Böbrek hasarı (nefropati). Böbrekler, kanınızdaki atıkları filtreleyen milyonlarca minik kan damarı kümesi (glomeruli) içerir. Diyabet bu hassas filtreleme sistemine zarar verebilir. Fazla hasar böbrek yetmezliğine ya da diyaliz ya da böbrek nakli gerektiren geri dönüşümsüz son dönem böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Göz hasarı (retinopati). Diyabet, retinanın kan damarlarına (diyabetik retinopati) zarar vererek körlüğe yol açabilir. Ayrıca katarakt ve glokom gibi diğer ciddi görme problemleri riskini de arttırır.
Ayak hasarı. Ayaklardaki sinir hasarı veya ayaklara zayıf kan akışı, çeşitli ayak komplikasyonları riskini artırır. Tedavi edilmediği takdirde, kesikler ve kabarcıklar genellikle zor iyileşen ciddi enfeksiyonlar geliştirebilir. Bu enfeksiyonlar nihayetinde parmak, ayak veya bacak amputasyonu gerektirebilir.
Cilt koşulları. Diyabet sizi bakteriyel ve fungal enfeksiyonlar gibi cilt sorunlarına karşı daha duyarlı hale getirebilir.
İşitme bozukluğu. İşitme sorunları diyabetli kişilerde daha yaygındır.
Alzheimer hastalığı. Tip 2 diyabet, Alzheimer hastalığı gibi demans hastallıkları riskini artırabilir. Kan şekeri kontrolünüz ne kadar kötüyse, risk o kadar fazladır. Bu bozuklukların bağlantılarına dair teoriler olmasına rağmen, henüz kanıtlanmamışlardır.
Depresyon. Depresyon belirtileri tip 1 ve tip 2 diyabetlilerde yaygındır. Depresyon diyabet yönetimini etkileyebilir.

Gestasyonel diyabetin komplikasyonları

Gestasyonel diyabetli kadınların çoğu sağlıklı bebekler dünyaya getirir. Bununla birlikte, tedavi edilmemiş veya kontrol edilmemiş kan şekeri seviyeleri sizin ve bebeğiniz için sorunlara neden olabilir.

Bebeğinizde gestasyonel diyabetin sonucu olarak aşağıdaki komplikasyonlar görülebilir:

Aşırı büyüme. Ekstra glikoz, bebeğinizin pankreasını ekstra insülin yapmak için tetikleyen plasentayı geçebilir. Bu, bebeğinizin fazla büyümesine neden olabilir (makrozomi). Çok büyük bebeklerin sezeryan ile doğum gerektirme olasılığı daha yüksektir.
Düşük kan şekeri. Bazen gestasyonel diyabetli annelerin bebeklerinde doğumdan kısa bir süre sonra düşük kan şekeri (hipoglisemi) gelişebilir, çünkü kendi insülin üretimi yüksektir. Hızlı beslenme ve bazen intravenöz glikoz çözeltisi bebeğin kan şekeri seviyesini normale döndürebilir.
İleriki yaşlarda Tip 2 diyabet. Gestasyonel diyabetli annelerin bebeklerinin ileriki yaşlarında obezite ve tip 2 diyabet geliştirme riski daha yüksektir.
Ölüm. Tedavi edilmeyen gestasyonel diyabet, bebeğin doğumdan önce veya kısa bir süre sonra ölümüne neden olabilir.

Annede gestasyonel diyabetin sonucu olarak aşağıdaki komplikasyonlar görülebilir:

Preeklampsi. Bu durum, yüksek tansiyon, idrarda aşırı protein ve bacaklarda ve ayaklarda şişme ile karakterize edilebilir. Preeklampsi hem anne hem de bebek için ciddi ve hatta hayatı tehdit eden komplikasyonlara yol açabilir.
Bir sonraki gestasyonel diyabet. Bir hamilelikte gestasyonel diyabet geçirdikten sonra, bir sonraki hamilelikte tekrar geçirme olasılığınız daha yüksektir. Yaşlandıkça diyabet (özellikle tip 2 diyabet) geliştirme olasılığınız daha yüksektir.

Prediyabetin komplikasyonları

Prediyabet, Tip 2 diyabete dönüşebilir.

Önlem

Tip 1 diyabet önlenemez. Ancak sağlıklı hayat tarzı seçimleri prediyabeti tedavi etmede ve tip 2 ve gestasyonel diyabetten korunmaya yardımcı olabilir.

Sağlıklı besinler tüketin. Yağ ve kalori bakımından düşük, liften zengin yiyecekler seçin. Meyve, sebze ve tam tahıllı besinlere odaklanın. Sıkılmamak adına çeşitliliğe önem verin.
Fiziksel olarak daha aktif olun. Günde 30 dakika orta derecede fiziksel aktivite yapmayı hedefleyin. Günlük yürüyüş yapın. Bisiklet sürün. Yüzme turları. Uzun bir antrenmana yapamazsanız, gün boyunca yayılan daha küçük seanslara bölün.

Fazla kilolardan kurtulun. Aşırı kiloluysanız, vücut ağırlığınızın yüzde 7’sini bile kaybetmeniz diyabet riskini azaltabilir – örneğin, 90,7 kilogram ağırlığınız varsa 6,4 kilogram.

Ancak hamilelik sırasında kilo vermeye çalışmayın. Hamilelik sırasında ne kadar kilo almanız gerektiği konusunda doktorunuza başvurun.

Kilonuzu sağlıklı bir aralıkta tutmak için yeme ve egzersiz alışkanlıklarınızda kalıcı değişikliklere odaklanın. Kendinizi motive etmek için daha sağlıklı bir kalp, daha fazla enerji ve gelişmiş benlik saygısı gibi kilo vermenin faydalarını kendinize hatırlatın.

Bazen ilaç da bir seçenektir. Metformin (Glucophage, Glumetza, diğerleri) gibi oral diyabet ilaçları tip 2 diyabet riskini azaltabilir – ancak sağlıklı yaşam tarzı seçimleri hala gereklidir. Tip 2 diyabetiniz olup olmadığını kontrol etmek için yılda en az bir kez kan şekerinizi kontrol ettirin.

About the author

Erol Vural