Çocukluk çağında şişmanlığı (obezite), çocuklardaki kısa ve uzun dönemli etkileriyle büyük bir toplum sağlığı sorunudur. Şişmanlık ABD’de yılda yaklaşık 400.000 ölümden sorumludur ve önlenebilir ölüm nedenleri arasında sigaradan sonra ikinci sırada gelmektedir. Erken yaşta ölümü artırmakta ve aile ile devlete büyük ekonomik yük getirmektedir. Yalnızca ABD’de şişmanlık ve ilişkili hastalıklara yılda harcanan para milyar dolarların üstündedir.
ABD’de 1980 yılından bugüne, çocuk ve genç erişkinler arasında sağlıksız vücut ağırlığı olanların sayısı 3 kat artarak %15’e ulaşmıştır ve dünya genelinde okul çağındaki çocukların %10’nun fazla kilolu olduğu bildirilmektedir.
ABD’de 5-10 yaş arası şişman çocukların %60’ında en az bir kalp damar hastalığı risk etmeni vardır. Dünya Diyabet Federasyonu (IDF) ve Uluslararası Şişmanlık Çalışma Birliği (IASO) tarafından vücut ağırlığının bir kilogram artışının şeker hastalığı riskini %5 arttırdığı belirtmektedir. Ayrıca ABD’li çocukların üçte birinde Tip-2 şeker hastalığı gelişeceği tahmin edilmektedir.
Şişmanlık, çocuğun yaşamında önemli bir etki yapar. Çocukta birçok sağlık sorunu oluşturur, ruhsal ve çevresel sorunlar yaratır. Ergenlik çağına giren çocukların özgüvenleri azalır. Bu çocuklarda yalnızlık duygusu, mutsuzluk ve sinirlilik daha sık görülmektedir. Şişman çocuk ve genç erişkinlerde gelişebilecek ruhsal ve çevresel sorunlarının yanında toplumda sayılarının hızla artması ve şişmanlıkla ilişkili kalp damar hastalığı, inme, şeker hastalığı, safrakesesi ve kas iskelet sistemi hastalıkları ile karşı karşıya kalmaları dikkati bu yöne çevirmiştir.

Yaşama Biçimi Değişiklikleri

Batı ülkeleri ve ülkemizde, çocukluk çağındaki yaşam biçimi değişiklikleri şişmanlığın gelişmesinde rol oynuyor olabilir. Erişkinde ve çocukluk çağında şişmanlığın önlenebilir nedenlerinden başlıcaları sağlıksız beslenme ve hareket azlığıdır.
“Örneğin, ABD’de 1977-1995 yılları arasında çocuklarda yürüme ve bisiklete binmenin %40 azaldığı görülmüştür.
Diğer yaşam biçimi sorunlarının başlıca nedenleri arasında;
• Uzun süre televizyon seyredilmesi (çocuğun televizyona bağımlı olarak yaşaması): Televizyon izlemekle şişmanlık arasında doğrudan ilişki gösterilmiştir.
• Video oyunları ve internet kullanımı
• Hızlı ve tek yönlü beslenme (fast food) alışkanlığı
• Şekerli içecekler (kola) ve şekerleme alışkanlığı
• Okulda beden eğitimi derslerinin yeterinde uygulanmaması
• Okulda kantin ve benzeri yerlerde tek yönlü beslenmeye yönelik sağlıksız yiyeceklerin satılması (şekerleme, çörek)
• Okul stresi (başlıca neden sınavlardır)
• Yaşam alanlarında egzersiz yapacak yerlerin bulunmaması (park, piknik ve spor alanları)

Çocuklarda Obezite Koruması İçin Neler Yapılmalıdır

Çocukluk çağı şişmanlığının kontrolünde en önemli adım, önlemlerin şişmanlık başlamadan alınmasıdır, yani birincil korumadır. Çocuğun okul öncesindeki ağırlığı, ailenin yemek anlayışını yansıtır. Çocuk okula başladıktan sonra ise, çocuğun kilosunda, beslenme ve egzersiz hakkında okulda öğretilenler, okulda verilen yiyecekler ve arkadaş çevresi etkilidir. Çocukluk çağında kazanılan alışkanlıkların yaşam boyu kalıcılık kazanılan alışkanlıkların yaşam boyu kalıcılık olasılığı düşünülürse, çocukluk çağı şişmanlığını önleyebilecek önlemlerin önemi daha iyi anlaşılır.
• Çocuklar ve aileleri sağlıklı beslenme konusunda eğitilmeli ve özellikle aşırı kilolu ve şişman çocuklar ve ailelerinin eğitimi özenle yapılmalıdır (Tek yönlü beslenme nedir? Çocuğa sağlıklı besin ürünleriyle beslenme alışkanlığını kazandırmak için neler yapılabilir?)
• Televizyon izlemek, bilgisayarda oyun oynamak, çocuğun hareketsiz bir yaşam sürmesine neden olan alışkanlıkların kısıtlanması önemlidir. Amerikan Çocuk Hastalıkları Akademisi, günde iki saatten çok televizyon izlenmemesinin önermektedir.
• Televizyon programları gözden geçirilmeli, uzun süreli yayınlar hareketsizliğe neden olacağından, çocukların televizyon karşısında olduğu saatlerdeki programlar özenle ve dikkatle hazırlanmalıdır. Ayrıca çocuk programlarının içeriği ve aralarındaki reklamlar incelenmeli, sağlıksız besin tüketimini önleyecek önlemler alınmalıdır.
• Okul yemekhane ve kantinlerinde ayaküstü tüketilen hazır yiyecekler azaltılmalı ve öğrenciler bu konuda eğitilmelidir. Bu eğitime sigara ve ilaç kullanımı da eklenebilir.
• Yetkili kurumlar, sağlıksız yiyecek yenen okul dışındaki yerleri denetlemeli ve gerekiyorsa kurallar koymalıdır.
• Okul içi hareket artırılmalı, yeterli sayıda spor salonu ve alanları oluşturulmalıdır. Okulun yeterli spor alanı bulunması, eğitim etkinliğine geçebilmesi için aranan koşullardan biri olmalıdır.
• Özellikle belediyeler, spor alanı ve yeşil alanların artırılması için çalışmalı ve bunu ana görevlerinden biri olarak algılamalıdır.
• Anne ve babası şişman olan çocukların şişman olma riski 2-3 kat artmaktadır. Bu nedenle, ailelerin çocuklarına örnek olacak yemek alışkanlığı kazanması, düzenli beden egzersiz, yapması ve sağlıklı bir yaşam biçimi uygulaması önemlidir.
Alınabilecek önlemlerden birkaçı burada belirtilmiştir. Bu konunun küçümsenmeyerek devletin tüm birimlerinin, Örneğin Milli Eğitim Bakanlığı ve Sağlık Bakanlığı’nın çocukluk çağı şişmanlığının önlenmesi için sorumlu olarak ve ivedilikle çalışma gereklidir.

Çocuklarda Obezite Tedavisinde Cerrahi İşlemler

Son yıllarda artan obezite hastalığı için ilaç ve egzersiz programları çerçevesinde uygulanacak tedavi süreçleri başarısız olan kişilerde en çok kullanılan başarılı yöntemlerin arasında bulunan obezite ameliyatı etkili sonuç alınması için ağır vakalarda tercih edilmesi tavsiye edilmektedir. Obezite ameliyatı ile beraber uygulanacak beslenme programı sayesinde etkili ve kalıcı kilo verme ile beraber obezitenin kaynaklı olduğu diğer hastalıklarda da hızlı düzelmeler meydana gelebildiği için ağır vakalarda vakit kaybedilmeden cerrahi işlemlerin uygulanması ilk sırada düşünülmesi gerekmektedir.