Çağımızın vebası olarak adlandırılan obezite hem ülkemizde hem de tüm dünyada hızla yayılmaktadır. Obezite, bir başka deyişle tedavi edilmesi gereken şişmanlık, kişinin vücudundaki yağ oranının artması, vücut kitle indeksinin 30’un üzerinde olmasıdır. Hatta vücut kitle indeksi 25’in üzerinde olanlar da obezite riskini göz önünde bulundurarak beslenmesine dikkat etmelidir. Ortaya çıkışında sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam ve genetik faktörlerin etkili olduğu bilinen obezitede erken teşhis ve zamanında müdahale hayati önem taşımaktadır. Bunun için bahsedilen “erken dönem” kesinlikle kişinin kilo almaya başladığının fark edildiği dönemdir. Obeziteden şüphelenmek için kişinin aşırı şişman olmasına gerek yoktur. Bu durum sadece yetişkinler için değil çocuklar, hatta bebekler için de geçerlidir. Ancak bizim kültürümüzde genellikle çok yiyen, “gürbüz” çocuklar daha çok sevildiğinden çocuklarda kilo sağlıklı olmanın bir göstergesi gibi kabul edilir. Aksine çocuklarda gereğinden fazla kilo, kimi zaman yetişkinlerden daha tehlikeli olabilir.

Çocuklarda neden obezite olur?

Anne ve babalar genellikle çocuklarını zorla da olsa beslemeye çalışırlar. Ancak sağlıklı bir çocuk zaten ne zaman acıktığının farkına varır ve o zaman yemek talep eder. Daha sağlıklı olsun, daha iyi beslensin diye elinde yemeklerle çocuğunun peşinden koşan anne, babalar çocuğa iyilik değil, kötülük yapmaktalar. Bu bağlamda çocuğun acıkmasını beklemeden sürekli onun önüne yiyecek bir şeyler koymak, çocuğu yemeye zorlamak çocuklarda obeziteye, aşırı şişmanlığa sebep olmaktadır. Burada ailenin beslenme alışkanlıkları büyük rol oynamaktadır. Zira sağlıksız, düzensiz, aşırı kalorili beslenmeyi alışkanlık haline getirmiş ailelerin çocuklarının da obez olması doğaldır. Bununla birlikte günümüzün modern yaşamı çocukların fazla fiziksel aktivite yapmasına izin vermemektedir. Çocuklar tüm gün okula, sınıfta, kapalı ortamda oturmak durumundalar. Mahalle yaşantısından apartman yaşantısına geçmenin sonucu olarak da çocukların hareket edebilme alanları kısıtlandı. Bunun yerine evde bilgisayar, televizyon başında vakit geçirmek yaşamın rutini haline geldi. Ayrıca hazır gıdalar, yüksek kalorili, şekerli, yağlı abur cuburlar da beslenme de önemli bir yere sahip oldu ve dolayısıyla aşırı şişman, obez çocuklar ortaya çıktı.

Çocuklukta obezite bazı hastalıkların belirtisi olabilir

Obezitenin ortaya çıkmasında genetik faktörler, sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşamın etkili olduğu bilinen bir gerçektir. Bu durum çocuklarda da yetişkinlerde de geçerlidir. Bunun için anne ve babası obez olan çocukların beslenme ve yaşam şartlarına ekstra özen gösterilmesi gerekir. Zira anne ve babası aşırı şişman olan çocukların obez olma ihtimalleri diğer çocuklara göre 2-3 kat daha fazladır. Çocuklar kendi beslenmelerine kendileri karar vermemekteler. Bu durumda çocukların beslenmesiyle ilgili asıl görev anne ve babaya düşmektedir. Kilolu anne, babaların çocuklarının beslenmesine dikkat etmeleri, hatta bir uzmandan yardım almaları önerilir. Ancak çocuğunu sağlıklı ve düzenli besleyen, ona hareket etme olanağı sağlayan anne, babaların çocuklarında da nadiren de olsa obezite görülebilmektedir. İşte bu tür vakalarda bir sağlık sorunundan bahsedilir. Örneğin hormonsal dengesizlikler çocuğun vücudunda gereğinden fazla yağ depolanmasına ve dolayısıyla obeziteye yol açabilmektedir. Obez çocuklarda sık aralıklarla ve fazla kalorili, şekerli beslendikleri için insülin salgısı azalır, kandaki şeker oranı artar ve diyabet ortaya çıkar. Anne, babanın zamanında fark etmediği bu obezite de, kalp ve damar hastalıklarına, karaciğer, böbrek, eklem sorunlarına ve daha birçok hastalığa sebep olur.

Çocuklar obeziteden nasıl korunabilir?

• Obezitenin ortaya çıkışında genetik faktörlerin de etkisi olduğu bilinir. Bu sebeple kendileri şişman olan anne, babaların çocuklarını bebeklikten itibaren sağlıklı beslemeli ve onlara hareket alanı yaratmalıdırlar. Bu konuda yeterince başarılı olmadıklarını fark eden ebeveynlerin bebek, çocuk beslenmesi konularında bir uzmandan yardım almaları doğru olacaktır.

• Ebeveynler, kendi beslenme alışkanlıklarını çocuklarda da uygulama eğiliminden vazgeçmeliler. Bir çocuğun zihinsel, fiziksel ve duygusal gelişimi için alması gereken vitaminler, mineraller, kalsiyum, protein miktarları, değerleri yetişkinlerden çok daha farklıdır. Bu sebeple ebeveynlerin öncelikle bu konuda duyarlı ve bilinçli olmaları gerekir.

• Bebeklerin ve çocukların önünde sürekli yiyecek, içecek bir şeylerin olması yanlıştır. Televizyon izleyen, bilgisayarda oyun oynayan çocuklar genellikle bu süreler içinde gerçek dünyadan uzaklaşırlar ve ne yaptıklarının, ne yediklerinin farkında olmazlar. İşte bu süre içinde çocuklar genellikle önlerine ne konursa onu tüketirler. Bu çok yanlıştır. Çocuğun beslenmesi için belli bir düzen, belli bir zaman aralığı olmalıdır. Özellikle bebeklikten başlayarak, ergenliğin sonuna kadar çocuğun beslenmesinin anne, baba kontrolünde olması hayati önem taşır.

Çocuklarda obezite nasıl tedavi edilir?

• Diyet: Çocuklarda ya da yetişkinlerde görülen obezite vakalarında en etkili ve ilk uygulanan tedavi yöntemi kesinlikle diyettir. Herkesin boyuna göre içinde olması gereken bir kilo aralığı vardır. Doğru kilo oranını bulabilmek için vücut kitle indeksinin hesaplanmasında ve buna dikkat edilmesinde fayda vardır. İşte bu bağlamda kilo almaya başladığı fark edilen çocuğun beslenmesinin acilen bir düzene sokulmasında fayda vardır. İlk önceleri özel bir diyet yapmak yerine, sadece alınan kalori miktarını azaltmak ve çocuğun hareket etmesini, egzersiz yapmasını belki bir spora yönelmesini sağlamak doğru olacaktır.

• Egzersiz: Hem yetişkinlerin hem de çocukların sağlıklı ve fit bir vücuda sahip olabilmelerinin yolu sağlıklı beslenme ve düzenli olarak egzersiz yapmaktan geçer. Bunun için çocukları bir spora yönlendirmek kesinlikle çok faydalı bir seçim olacaktır. Çocuğu spor yapmaya zorlamak yerine birkaç spor dalını öğrenmesini, denemesini sağlamak ve ardından onun kendine uygun olanı seçmesi en mantıklı yoldur. Ancak buna imkan yoksa çocuğun okul dışındaki zamanlarında dışarıda, sokakta oynamasına imkan vermek, hatta birlikte yürüyüşlere çıkmak ailece sağlıklı olmanın yoludur. Günlük düzenli olarak yürüyüş yapanların obeziteden korunması mümkün olmaktadır.

• Psikolojik destek: Yaşıtlarına göre fazla kilolu olan çocuklar, arkadaşları arasında dışlanma, bazen alaya alınma gibi sorunlar yaşar. İşte bu durum da çocuğun içine kapanmasına, özgüvenini yitirip toplumdan soyutlanmasına yol açar. Arkadaşlarıyla vakit geçirmeyen, kendinin yalnız hisseden çocuklar da daha çok yeme eğilimindedirler. İşte bu sebeple obezite sorunu yaşayan çocuklara psikolojik destek verilmesi, bu durumdan kurtulmasının hiç de zor olmadığının anlatılması tedavi için önemli bir adımdır.

• İlaç kullanımı: Obez hastalarda kullanılması önerilen ilaçlar bulunmaktadır. Ancak bu ilaçlar çocuklarda, yetişkinlere oranla çok daha fazla yan etkiye yol açarlar. Henüz küçük yaşta olan çocukların bu ilaçların olumsuz etkileriyle başa çıkmaları zor olacağından, obez çocuklarda ilaç kullanımı önerilmez.

• Cerrahi operasyonlar: Diyet, egzersiz, ilaç kullanımı ile tedavi edilemeyen obez yetişkinlerde, cerrahi tedavi ile iyileşme sağlanır. Ancak obezitede cerrahi operasyonlar için hastanın en az 18 yaşında olması gerekir. 18 yaşından küçük olan obezlerde diyet ve egzersiz uygulamaları ile olumlu sonuç alabilmek mümkün olabilmektedir.