Besin destekleri; vitaminler, mineraller, aminoasitler, esansiyel yağ asitleri, posa, çeşitli
bitkiler ve bunların ekstrelerini de kapsayan geniş bir yelpazeden oluşur. Bu ürünler tablet,
toz, kapsül, solüsyon, içecek vb. formlarda bulunabilmektedir. Amerika’da DSHEA (Diyet
Suplemanı Sağlık ve Eğitimi Dairesi) tarafından suplemanlar; diyeti desteklemek amacıyla
alınan bir veya birden fazla vitamin, mineral, şifalı bitki veya aminoasitleri içeren sigara
dışındaki ürünler olarak tanımlanmıştır. Diyet suplemantasyonu, diyetle besin alımının
yetersiz olması, besin ögeleri alımının önerilenin altında olması, özel durumlara bağlı olarak
gereksinmede artış olması ve hücre işlevlerinin düzeltilebilmesi için farmakolojik etki
beklentisinin olması gibi durumlarda uygulanır. ADA’ nın vitamin ve mineral besin
desteklerinin kullanımına yönelik durum raporunda; diyetin yeterli olmadığı veya vitamin ve
mineral desteğine gereksinme duyulduğu durumlarda; bilimsel olarak etkinliği ve güvenli
olduğu kanıtlanmış ve kabul görmüş ise günlük diyete besin desteği (suplemantasyon)
yapılmasının uygun olacağı rapor edilmektedirBesin desteklerinin amacı sağlığı geliştirmek
ve korumak için diyetin eksiklerini tamamlamak ve diyeti iyileştirmektir.
Ülkemizde ve dünyada en sık kullanılan besin destekleri vitamin ve mineral destekleridir.
Bunlar bir veya daha fazla vitamin ve mineral içerebilmektedir. Her bireyin vitamin ve
mineral gereksinimleri birbirinden farklı olabilir. Sağlıklı bir yaşam için sağlıklı bir diyet,
vitamin ve mineral destekleri almaktan daha etkilidir. Besin desteklerinin kullanımında asıl
amaç; yetersiz ve dengesiz bir diyeti telafi etmektir. Toplumda en yaygın görülen besin ögesi
eksiklikleri; demir, kalsiyum, iyot, D vitamini, B12 vitamini ve folat yetersizlikleridir.
Yetersiz besin alımı, diyetten bazı besin gruplarının çıkarılması, besin ögesinden zengin
besinlerin diyette az olması, yaşlılık, hamilelik, emziklilik, alkolizm, vejetaryen diyet, sağlık
durumu nedeniyle artmış gereksinim, besin ögesinin sindirimi, emilimi ve taşınmasını azaltan
ilaç kullanımı, obezite ameliyatları besin ögesi yetersizliklerinin yaygın sebeplerindendir.
Demir eksikliği ve demir yetersizliği anemisi dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaygın bir
beslenme sorunudur. Doğurganlık çağındaki kadınlar, hamile ve emziren kadınlar, bebekler,
çocuklar ve yaşlılar risk gruplarıdır. Kalsiyum ve/veya D vitamini yetersizlikleri de ülkemizde
ciddi bir sorun olarak görülmektedir. Önemli kemik sağlığı sorunlarından biri olan osteoporoz
diyet kalitesiyle (kalsiyum, magnezyum, çinko, protein ile bazı vitaminlerin alım miktarı ve
kullanılabilirlikleri) ve fiziksel aktivite durumu ile yakından ilişkilidir. Ülkemizde görülen
kemik sağlığı sorunlarının en önemli nedenlerinden birisi olarak D vitamini yetersizliği
gösterilmektedir.
Dünya Sağlık Örgütü tahminlerine göre; dünya nüfusunun %80’inden fazlası en az bir çeşit
bitkisel destek kullanmaktadır. Son yıllarda, daha çok insan bitkisel tedavi yöntemlerine
başvurmaya başlamıştır. Sık kullanılan bitkisel destekler; sarı kantaron, ginseng, ekinezya,
ginkgo biloba ve soya özütü gibi ürünlerdir. Bu ürünlerin bitkisel kaynaklı olması zararsız
olduklarını göstermemektedir. Bitkisel desteklerin önemli yan etkileri olabilir. Dahası, bitkisel
destekler ilaçlar ve besin ögeleri ile etkileşime girerek istenmeyen sonuçlar
doğurabilmektedir.
Makro besin ögesi içeren besin destekleri yaygınlıkla protein tozları ve omega-3 yağ asidi
kapsülü olarak kullanılmaktadır. Protein tozları, özellikle yoğun egzersiz yapan bireylerde
vücutta kas dokusunu arttırma amacı ile kullanılır. Unutulmaması gerek bir nokta; bilinçsiz
kullanılan protein tozlarının sağlık üzerine olumsuz etkileri vardır. Omega-3 yağ asidi
kapsülleri, hiç balık tüketmeyen ya da yeteri kadar tüketmediği düşünülen bireyler için
alternatif olarak kullanılabilmektedir.
Araştırmalar, dünyada özellikle vitamin ve mineral besin desteklerinin yaygın ve kontrolsüz
bir şekilde kullanıldığına dikkat çekmektedir. Önemli olan, doktor ve bir beslenme uzmanı
eşliğinde, gerekli durumlarda ve gerekli dozlarda besin desteklerinin kullanılmasıdır.
[/vc_column_text]